Wat is ecologie?

Ecologen zoeken verklaringen voor de rijkdom aan planten en dieren in een gebied. Soorten verschijnen of verdwijnen niet zomaar, altijd is er een achterliggend mechanisme. Officieel heet het: 'ecologie is het vakgebied dat de relaties bestudeert tussen organismen en hun omgeving'. Wat voorbeelden: weidevogels komen steeds minder voor in het boerenland, hoe kan dat? Wat is het verband tussen de waterhuishouding van een gebied en het voorkomen van moerasplanten? Helpt het om een verdroogd natuurgebied weer flink onder water te zetten?

Centraal begrip in de ecologie is het ecosysteem. Meestel wordt er een min of meer opzichzelf staand deel van het landschap mee aangeduid. Het kan op verschillende niveaus worden gedefinieerd. Zolang het maar bestaat uit een combinatie van abiotische componenten en de bijbehorende flora en fauna: van slootje tot moerasgebied, van holle boom tot oerbos.

In natuurlijke ecosystemen speelt de mens een marginale rol. De meest natuurlijke ecosystemen in Nederland zijn de wadden, de duinen, moerassen en hoogvenen. Daar moeten we dus zuinig op zijn. Natuurlijke processen bepalen hier het beeld. Al deze systemen zijn wel meer of minder aangetast door de mens.

Sterk beïnvloed door de mens zijn de graslanden, binnenlandse heidevelden, polders en de meeste bossen. Dankzij maaien, weiden, plaggen en kappen worden ze in stand gehouden. Nederland heeft daar bijzondere cultuurlandschappen aan overgehouden. Door de veranderingen in de landbouw en verstedelijking verandert hier veel, waardoor voor veel planten en dieren geen plaats meer is.

Ecologie is nauw verweven met maatschappelijke thema’s als het behoud van biodiversiteit en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Door verzuring, vermesting, verdroging, verstoring, versnippering en verkeerd beheer treedt degradatie van ecosystemen op. De inrichting van Nederland verandert snel, voortdurend wordt er gebouwd in en aan Nederland. Het gebruik van de ruimte wordt intensiever.

Tegelijkertijd hechten we belang aan een natuurlijke omgeving, planten en dieren die in hun kenmerkende omgeving voorkomen. En aan een aantrekkelijk landschap. Wettelijke verplichtingen, vaak voortvloeiend uit Europese verdragen verplichten ons om zeldzame en kararkteristieke natuur te beschermen. U kent de voorbeelden wel. De ruimte in Nederland is beperkt en de druk daarop is groot. Weten we eenmaal iets van de samenhangen in het landschap, dan valt er ook te sleutelen!

Ecologen worden steeds vaker betrokken bij ruimtelijke inrichting. Ecologische kennis wordt toegepast in natuurontwikkelingsprojecten. In voorheen intensief gebruikte gebieden die hun betekenis voor de landbouw hebben verloren worden voorwaarden geschapen om de natuur terug te laten keren. We komen er achter dat wanneer gebruik gemaakt wordt van natuurlijke processen watersystemen beter beheersbaar worden, bossen meer rendement opleveren en de leefomgeving aantrekkelijker wordt.